Thúc đẩy niềm tin để tiến tới những hợp tác sâu rộng và thực chất hơn là mục tiêu chính trong chuyến thăm của Phó Tổng thống Kamala Harris, theo một số nhận định dành riêng cho BBC News Tiếng Việt.
"Hiện một bộ phận trong giới lãnh đạo Việt Nam có cái nhìn khá tiêu cực về Mỹ. Họ cho rằng chiến lược của Mỹ chỉ sử dụng Việt Nam để đối phó với Trung Quốc, khi tập trung vào an ninh rất nhiều."
"Cho nên, việc Mỹ nhấn mạnh các hợp tác ngoài an ninh nằm trong nỗ lực của họ nhằm làm dịu góc nhìn trên của phía Việt Nam. Chuyến thăm của bà Harris cũng nằm trong nỗ lực đó," nhà nghiên cứu Nguyễn Thế Phương thuộc Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn TP HCM chia sẻ với BBC News Tiếng Việt.
Mỹ - Việt thời Joe Biden: Cần thời gian để gần nhau hơn nữa
'Thăm dò'
Phó Tổng thống Mỹ Kamala Harris có chuyến công du Việt Nam từ ngày 24-26/8. Đây là diễn tiến ngoại giao Mỹ - Việt quan trọng nhất kể từ khi Joe Biden nhậm chức tổng thống đầu năm 2021.
Nhà nghiên cứu Nguyễn Thế Phương đánh giá: "Hai chuyến thăm liền kề của Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin và Phó Tổng thống Harris cho thấy Việt Nam là đối tác rất quan trọng của Mỹ ở Châu Á-Thái Bình Dương. Thông qua các chuyến đi này, Mỹ cũng muốn Việt Nam đa dạng hóa quan hệ với Mỹ, không chỉ đơn thuần vấn đề an ninh và Trung Quốc."
"Nếu như chuyến thăm của ông Austin là an ninh, thì vấn đề trọng tâm của bà Harris là kinh tế, y tế và nhân quyền. Thông điệp ở đây là mối quan hệ giữa hai bên là đa dạng và đa chiều," ông phân tích.
Theo ông Phương, chuyến công du của bà Harris sẽ là sự thăm dò để trả lời cho câu hỏi hai bên phải làm gì và sau đó làm gì kế tiếp để thúc đẩy quan hệ. Đó là sự thăm dò các lãnh đạo Việt Nam để có thể nâng cấp quan hệ lên đối tác chiến lược, nếu nâng cấp thì cần giải tỏa điều gì, thực hiện điều gì để quan hệ trở nên thực chất hơn.
"Từ trước tới nay, Mỹ luôn nhấn mạnh rằng chiến lược và vị thế của Mỹ ở khu vực có thành công hay không là dựa rất lớn vào mối quan hệ giữa Mỹ với các đồng minh và đối tác," ông Nguyễn Thế Phương nói.
"Dưới thời Donald Trump, chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương vẫn là hướng về Mỹ là chính, nhưng dưới thời Biden, Mỹ quan tâm việc thành lập mạng lưới đối tác và đồng minh hữu hiệu, trong đó có các đồng minh lâu đời và đối tác mới, như Việt Nam chẳng hạn. Đây là một trong những điều mà Mỹ có thể thúc đẩy để hiện thực hóa những điều họ nói trong chiến lược của họ, đặc biệt trong bối cảnh Covid-19."
Ông Phương cũng bày tỏ kỳ vọng hai bên có thể bỏ qua những điểm chưa tin tưởng lẫn nhau, cố gắng xây dựng lòng tin, tiến tới nâng cấp quan hệ càng sớm càng tốt.
Tuy nhiên, nhìn vào thực tế, ông Phương cho rằng "trong bối cảnh Covid-19, tình hình Afghanistan, rồi sự nghi ngại của Việt Nam, theo tôi phải tới cuối nhiệm kỳ này của ông Biden thì mới có thể nâng cấp quan hệ."
Vấn đề về lòng tin
Tháng Năm 2016, thăm Hà Nội, Tổng thống Mỹ Barack Obama đã có cuộc gặp một số nhà hoạt động dân sự.
Chưa rõ bà Kamala Harris có làm điều tương tự trong chuyến thăm Hà Nội.
Ông Nguyễn Thế Phương đánh giá: "Nhân quyền là một khúc mắc giữa hai bên khiến quan hệ chưa thể nhanh chóng nâng cấp lên đối tác chiến lược. Có một số thượng nghị sĩ Mỹ đưa ra điều kiện là Việt Nam mà không cải thiện nhân quyền thì không nâng cấp quan hệ. Thế nên chuyến thăm này có thể là một sự thăm dò, ví dụ để nâng cấp quan hệ, thì về mặt nhân quyền, Việt Nam muốn làm gì."
Theo ông Phương, trong chuyến thăm, Mỹ có thể nêu lập trường, đưa ra một số đề nghị và Việt Nam có thể có nhượng bộ.
Một số ý kiến bày tỏ hy vọng Việt Nam có thể thả một, hai tù nhân chính trị như là một cử chỉ biểu tượng.
Trong cuộc trao đổi mới đây với BBC News Tiếng Việt, ông Ted Osius, đại sứ Mỹ tại Việt Nam từ năm 2014 đến 2017, nói rằng Mỹ rất quan tâm đến nhân quyền nhưng cũng sẽ tôn trọng hệ thống chính trị của Việt Nam.
"Tổng thống Obama đã nói rằng chúng tôi tôn trọng các hệ thống chính trị khác nhau," ông chia sẻ.
"Chúng tôi đã cố gắng thay đổi (chính quyền tại Việt Nam) trong thập niên 1960 và 1970 nhưng đã không thành công. Và theo những gì Tổng thống Obama nói thì chúng tôi sẽ không đi theo con đường đó nữa."
Trong chuyến thăm Việt Nam, bà Kamala Harris dự kiến sẽ khai trương trung tâm CDC khu vực của Mỹ tại Hà Nội và có thể có những cam kết về cung cấp vaccine ngừa Covid-19 cho Việt Nam.
Phó Tổng thống Mỹ Kamala Harris thăm Việt Nam, nhấn mạnh ưu tiên ngoại giao
Chiến dịch quyến rũ ngoại giao của Kamala Harris tới Đông Nam Á
Ông Phương cho rằng các hợp tác bên ngoài lĩnh vực an ninh là rất quan trọng để tăng cường lòng tin giữa hai nước.
Theo ông Phương, "khi có đủ lòng tin thì cái chất của quan hệ mới mở rộng được. Khi cái chất vẫn còn ở mức đối tác toàn diện thôi, thì các mong muốn hợp tác sâu hơn về quốc phòng, kinh tế sẽ bị nghẽn."
Ông Phương dẫn chứng các hợp tác về giáo dục, như mở Đại học Fulbright Việt Nam, rồi lập CDC khu vực tại Hà Nội là các bước đi theo hướng đa dạng hóa hợp tác để củng cố lòng tin.
"Hợp tác về y tế, giáo dục, môi trường sẽ dần làm cho lòng tin tăng lên, làm cho góc nhìn tiêu cực của Việt Nam về Mỹ giảm xuống, giúp mối quan hệ đi vào chiều sâu hơn," ông nói.
Xác định mối đe dọa
Đại sứ Ted Osius từng chia sẻ với BBC rằng khi nói về mối quan hệ giữa Việt Nam và Mỹ, người ta đề cập yếu tố Trung Quốc.
"Mọi người thường nghĩ về Việt Nam trong quan hệ với Trung Quốc và điều đó tạo ra thách thức như thế nào là điều quan trọng," ông nói. Tuy nhiên, ông cho rằng "bản thân Việt Nam cũng rất quan trọng".
"Không phải chỉ vì Trung Quốc, mà vì Việt Nam quan trọng. Việt Nam có 100 triệu dân. Đó là một đất nước phát triển năng động. Và nó là một phần của khu vực năng động có ý nghĩa lớn đối với Hoa Kỳ," ông chia sẻ.
Còn ông Nguyễn Thế Phương cho rằng, về mặt chiến lược, yếu tố Trung Quốc là quan trọng nhưng trong tương tác với Đông Nam Á, Mỹ không nên đặt vấn đề Trung Quốc lên đầu.
"Nếu đặt Trung Quốc lên hàng đầu, các nước Đông Nam Á sẽ rất ngại vì họ không muốn ngả hẳn theo bên nào hết, họ không muốn chọn Mỹ mà đối đầu với Trung Quốc. Cho nên, về mặt phát ngôn, Mỹ sẽ không quá nhấn mạnh vào Trung Quốc. Khi Bộ trưởng Austin thăm Singapore, ông cũng nói thẳng là không bắt các nước Đông Nam Á chọn phe," ông đánh giá.
Mặt khác, ông Phương cũng nhìn nhận nếu không có yếu tố Trung Quốc, Việt Nam đã không nhanh chóng tăng cường quan hệ với Mỹ như vậy.
"Một trong những điều quan trọng trong quan hệ Việt Nam và Mỹ là việc Việt Nam coi đâu là mối đe dọa lớn nhất của mình về mặt an ninh. Muốn xác định được đúng hướng đi chiến lược thì phải nhận định được mối đe dọa lớn nhất của mình nằm ở đâu.", ông Phương nói.
Theo nhà nghiên cứu này, ở Việt Nam, hiện mối đe dọa này được chia làm hai:
"Theo quan điểm của chính quyền thì mối thách thức an ninh lớn nhất là an ninh đối nội, tức sự ổn định của nhà nước, tính độc tôn của đảng là thứ mà Việt Nam cho là lớn nhất. Trong khi đó, vấn đề chủ quyền lãnh thổ dù cũng rất quan trọng, nhưng lại đứng hàng thứ hai. Yếu tố an ninh đối nội được đặt lên hàng đầu và Việt Nam coi đối tượng lớn nhất trong vấn đề này là Mỹ."
"Khi coi Mỹ là đối tượng lớn nhất, thì rõ ràng Việt Nam không thể tăng cường mối quan hệ quá nhanh với Mỹ và phải nhìn về phía Trung Quốc như một yếu tố cân bằng," ông Phương phân tích.
"Có thể thấy, thay vì chỉ tập trung đơn thuần vào vấn đề chủ quyền lãnh thổ thì an ninh đối nội đã kéo chậm quan hệ với Mỹ lại. Cũng vì lẽ đó, khi phân bổ ngân sách, an ninh và công an sẽ được chi tiền rất nhiều và quân đội sẽ bị mất đi một phần nguồn lực để hiện đại hóa."
"Như vậy, khi lợi ích quốc gia và lợi ích đảng phái chồng lấn nhau, việc xác định Mỹ vừa là đối tác vừa là đối tượng khiến cho tầm nhìn chiến lược giữa Việt Nam và Mỹ bị kéo lùi lại," ông diễn giải.
Ông Nguyễn Thế Phương cho rằng tất cả các chuyến thăm của Mỹ đến Việt Nam, đặc biệt trong đại dịch, đều nhằm khiến cho Việt Nam dần thay đổi suy nghĩ là Mỹ không muốn thay đổi chế độ ở Việt Nam vì có một bộ phận lãnh đạo Việt Nam không tin Mỹ, một phần do ý thức hệ.
Có thể thấy tất cả các nỗ lực của Mỹ đều nhằm gửi thông điệp cho chính quyền Việt Nam, rằng "đừng coi chúng tôi là mối đe dọa nữa".
"Chuyến thăm của bà Harris sẽ tiếp nối nỗ lực ấy của Mỹ, nhằm làm mềm đi góc nhìn của giới lãnh đạo Việt Nam và mở rộng lòng tin hơn nữa giữa Việt Nam với Mỹ," ông nhận xét.
Những cột mốc quan trọng trong mối quan hệ Việt - Mỹ:
Nhận xét
Đăng nhận xét